Анатацыя
Улашчык, М.
Збор твораў у 3-х тамах. Том 1: Працы па археаграфii i крынiцазнаўству / Мiкалай Мiкалаевiч Улашчык; пад рэд. Д. Вiцько, Д. Столяра, М. Гальпяровiча; прадм. А. Каўкi; пад агульн. рэд. Д. Вiцько. – Смаленск: Iнбелкульт, 2017. – 1360 с. ISBN 978-5-00076-034-5
Першы том збору твораў вядомага беларускага гiсторыка ўключае ў сябе крынiцазнаўчыя i археаграфiчныя даследаваннi, г. зн. манаграфii «Нарысы па археаграфii i крынiцазнаўству гiсторыi Беларусi феадальнага перыяду» i «Уводзiны ў вывучэнне беларуска-лiтоўскага летапiсання», артыкулы, рэцэнзii i прадмовы да розных публiкацый на адпаведную тэматыку, а таксама два пасмяротныя выданнi, якiя планавалiся як трэцяя i чацвёртая кнiгi гэтай тэматычнай серыi: «Нарысы па археаграфii i крынiцазнаўству гiсторыi Беларусi дасавецкага перыяду: частка другая» i «Мемуары i дзённiкi як крынiцы па гiсторыi Беларусi».
ЗМЕСТ
Уступ (Дзмiтрый Вiцько) 13
Цернi i лаўры беларускага гiсторыка (Аляксей Каўка) 16
Нарысы па археаграфii i крынiцазнаўству гiсторыi Бе-
ларусi феадальнага перыяду 32
Уводзiны . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Глава I. Публiкацыi 1824–1862 гг. . . . . . . . . . . . . . . . . 45
«Белорусский архив древних грамот» . . . . . . . . . . . 45
«Акты Западной России» . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
«Сборник Муханова» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
«Книги посольские Литовской метрики» . . . . . . . . . 77
«Собрание грамот и актов городов: Вильно, Ковно, Трок» 81
«Собрание древних грамот и актов городов Минской
губернии» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
«Собрание государственных и частных актов» . . . . . . 92
«Скарбнiца актаў» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Глава II. Публiкацыi, якiя выйшлi ў свет у перыяд капiта-
лiзму (1864–1915 гг.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
«Акты Виленской археографической комиссии» . . . . . 100
Утварэнне Вiленскай археаграфiчнай камiсii . . . . 100
Канчатковае афармленне Камiсii . . . . . . . . . . . 140
Асабовы склад Камiсii ў канцы ХIХ – пачатку ХХ ст. 145
Арганiзацыя працы ў Камiсii . . . . . . . . . . . . . 169
Археаграфiчная апрацоўка матэрыялаў . . . . . . . 179
«Археографический сборник документов» . . . . . . . . 198
«Историко-юридические материалы» . . . . . . . . . . . 225
Выданнi Пецярбургскай археаграфiчнай камiсii . . . . . 264
«Акты Южной и Западной России» . . . . . . . . . 264
«Русская историческая библиотека» . . . . . . . . . 268
«Документы, объясняющие историю Западно-Рус-
ского края» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283
«Сборники Русского исторического общества» . . . . . . 285
Выданнi прыватных асоб . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
Публiкацыя А. Энгеля . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
«Архив» С.А. Бяршадскага . . . . . . . . . . . . . . 294
«Метрика» Ф.I. Леантовiча . . . . . . . . . . . . . . . 295
«Витебская старина» . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
Публiкацыi М.В. Доўнар-Запольскага . . . . . . . . 307
8
«Сборник документов о панах-раде» . . . . . . . . . 313
Глава III. Выданнi савецкага перыяду . . . . . . . . . . . . . 315
Арганiзацыя археаграфiчнай работы ў Савецкай Беларусi 315
«Беларускi архiў» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
«Матэрыялы да гiсторыi мануфактуры» . . . . . . . . . 328
«Законодательные акты Великого Княжества Литов-
ского» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341
«Гiсторыя Беларусi ў дакументах i матэрыялах» . . . . 345
Заключэнне . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356
Уводзiны ў вывучэнне беларуска-лiтоўскага летапiсання 363
Прадмова . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364
Глава I. Гiстарыяграфiчны агляд . . . . . . . . . . . . . . . . 371
Глава II. Знаходкi i публiкацыi летапiсаў . . . . . . . . . . . . 396
Супрасльскi летапiс . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396
Нiкiфараўскi летапiс . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418
Слуцкi (Увараўскi) летапiс . . . . . . . . . . . . . . . . . 422
Origo regis Jagyelo et Witholdi ducum Lithuaniae . . . . . 424
Вiленскi летапiс . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425
Летапiс Археалагiчнага таварыства . . . . . . . . . . . . 426
Валынскi кароткi летапiс . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428
Летапiс Рачынскага . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429
Летапiс Красiнскага . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432
Альшэўскi летапiс . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436
Румянцаўскi летапiс . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439
Еўраiнаўскi летапiс . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445
Хронiка Быхаўца . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447
Хронiка Лiтоўская i Жмойцкая . . . . . . . . . . . . . . . 457
Баркулабаўскi летапiс . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462
Глава III. Летапiсныя крынiцы Мацея Стрыйкоўскага . . . . 466
Агульны агляд выкарыстаных Стрыйкоўскiм летапiсаў . 466
Геаграфiчна-палiтычная тэрмiналогiя Стрыйкоўскага . . 469
Летапiсы, якiмi карыстаўся Стрыйкоўскi . . . . . . . . . 473
Цытаванне Стрыйкоўскiм летапiсных тэкстаў (перадача
«ўласных слоў летапiсцаў») . . . . . . . . . . . . . . 479
Сiстэма спасылак Стрыйкоўскага на летапiсы . . . . . . 490
Спасылкi на ўсе або некалькi летапiсаў . . . . . . . . . . 505
Глава IV. Легендарная частка летапiсаў i хронiк . . . . . . . 531
Агульныя палажэннi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531
Першыя варыянты легенды . . . . . . . . . . . . . . . . . 538
Геаграфiчныя ўяўленнi летапiсцаў . . . . . . . . . . . . . 540
Генеалогiя вялiкiх князёў лiтоўскiх . . . . . . . . . . . . 544
9
Утварэнне дзяржаўнай тэрыторыi Вялiкага Княства Лi-
тоўскага . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 554
Значэнне легенды . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 569
Легендарная частка летапiсаў у лiтаратуры . . . . . . . 583
Глава V. Гарадскiя хронiкi i летапiсы . . . . . . . . . . . . . . 588
Магiлёўская хронiка Т.Р. Сурты i Трубнiцкiх . . . . . . 589
«Запiскi» iгумена Арэста . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631
Вiцебскi летапiс Панцырнага i Аверкi . . . . . . . . . . . 651
Слуцкiя хронiкi i летапiсы . . . . . . . . . . . . . . . . . . 669
Заключэнне . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 677
«Минские губернские ведомости» як гiстарычная крынiца 679
Пра спiсы Нiканораўскага летапiсу 719
Справаздачы губернатараў Лiтвы i Заходняй Беларусi
як гiстарычная крынiца (1804–1861 гг.) 731
Iнвентары памешчыцкiх маёнткаў Заходняй Беларусi
i Лiтвы 40-х гадоў ХIХ стагоддзя як гiстарычная
крынiца 779
Лiтоўская метрыка 800
Прадмова да працы М.Г. Беражкова «Iтынерарый вя-
лiкiх князёў лiтоўскiх па матэрыялах Лiтоўскай ме-
трыкi (1481–1530 гг.)» 802
Выявы беларускiх сялян i iх прылад працы сярэдзiны
XVIII ст. 806
Апублiкаваныя матэрыялы шостай i сёмай рэвiзiй як
крынiца па гiсторыi насельнiцтва Лiтвы i Заходняй
Беларусi 811
Прадмова да кнiгi М.Г. Беражкова «Храналогiя рускага
летапiсання» (Масква, 1963) 816
Рэц. на кн.: Описание инвентарей феодальных владений
в Литве / Сост. В. Абрамавичюс. Вильнюс, 1963. 824
«Паўстанне 1863 года. Матэрыялы i дакументы» (Рэц.
на адзiнаццаць тамоў серыi) 826
Прадмова да выдання «Хронiкi Быхаўца» (Масква, 1966) 839
10
Кнiга пра «Кронiку» Мацея Стрыйкоўскага (Рэц. на
кн.: Рогов А.И. Русско-польские культурные связи
в эпоху Возрождения: Стрыйковский и его хрони-
ка. Москва, 1966) 863
Выданнi Вiленскай археаграфiчнай камiсii (1865–1915 гг.) 867
«Литовская и Жмоитская кроника» i яе адносiны да
хронiк Быхаўца i М. Стрыйкоўскага 871
Пра беларуска-лiтоўскiя летапiсы (Рэц. на кн.: Чамя-
рыцкi В. Беларускiя летапiсы як помнiкi лiтарату-
ры. Мiнск, 1969) 883
Вiленская археаграфiчная камiсiя 889
Даследаваннi па гiсторыi Беларусi супрацоўнiкаў Вiлен-
скай археаграфiчнай камiсii 900
Бяссонаў i Вiленская археаграфiчная камiсiя 914
Падрыхтоўка да друку i выданне тома XVII «Полного
собрания русских летописей» 922
Прадмова да т. XXXII «Полного собрания русских ле-
тописей» (1975) 934
Невядомыя рукапiсы 957
Адкрыццё i публiкацыi Супрасльскага летапiсу 963
Прадмова да т. XXXV «Полного собрания русских ле-
тописей» (1980) 977
Белая i Чорная Русь у «Кронiцы» Мацея Стрыйкоўскага 1009
Рэц. на кн.: Запаско Я., Iсаєвич Я. Пам’ятки книжко-
вого мистецтва. Каталог стародрукiв, виданих на
Українi. Кн. 1. (1574–1700). Львiв, 1981. 1015
Беларуска-лiтоўскае летапiсанне 1018
Рэц. на кн.: Иван Федоров и восточнославянское книго-
печатание / Сост. М.Б. Ботвинник, А.Ф. Коршу-
нов. Минск, 1984. 1037
11
Нарысы па археаграфii i крынiцазнаўству гiсторыi Бе-
ларусi дасавецкага перыяду: частка другая 1042
Прадмова . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1043
Публiкацыi ў буржуазнай Польшчы . . . . . . . . . . . . . . . 1044
«Акты унii» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1044
Пасляваенныя публiкацыi гiстарычных крынiц у Беларусi . 1046
[Публiкацыi Iнстытута гiсторыi Акадэмii навук i архiў-
ных устаноў] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1047
«Белоруссия в эпоху феодализма» . . . . . . . . . . 1047
«Белоруссия в эпоху феодализма». Том чацвёрты . 1063
Iнвентары . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1068
Публiкацыi Беларускага дзяржаўнага унiверсiтэта . . . . 1074
«Русско-белорусские связи» . . . . . . . . . . . . . . 1074
«Русско-белорусские связи». Том другi . . . . . . . . 1084
Выданнi Iнстытута лiтаратуры iмя Янкi Купалы
Акадэмii навук БССР. [Публiкацыi крынiц за
XVI–XVII стагоддзi] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1087
[Лiсты Фiлона Кмiты-Чарнабыльскага i Баркула-
баўскi летапiс] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1089
Успамiны Фёдара Еўлашэўскага i Яна Цадроўскага 1098
Прадмовы i пасляслоўi Францыска Скарыны . . . . 1112
Дыярыуш Афанасiя Фiлiповiча . . . . . . . . . . . . 1118
[Выданнi Iнстытута лiтаратуры iмя Янкi Купалы Ака-
дэмii навук БССР]. Публiкацыi крынiц за ХIХ–ХХ
стагоддзi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1124
Зборнiк, прысвечаны пiсьменнiкам ХIХ стагоддзя . 1124
Зборнiк, прысвечаны Янку Купалу . . . . . . . . . . 1135
Зборнiк, прысвечаны Якубу Коласу . . . . . . . . . 1140
Мемуары i дзённiкi як крынiцы па гiсторыi Беларусi 1144
Прадмова . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1145
Маскевiч Самуэль . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1146
Радзiвiл Багуслаў . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1149
«Дыярыуш» вiцебскага ваяводы Яна Антонiя Храпавiцкага
як крынiца па гiсторыi Беларусi . . . . . . . . . . . . . . 1150
Абуховiчы, [Цадроўскi Ян] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1164
Успамiны [Яна Хрызастома] Пасэка . . . . . . . . . . . . . . . 1172
Талстой П.А. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1174
Матушэвiч Марцiн . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1179
Касакоўскi Ю. «Успамiны» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1195
«Дыярыуш» Iгнацыя Лапацiнскага . . . . . . . . . . . . . . . 1198
Кiтовiч А. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1200
Тучкоў С.А. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1201
12
Севяргiн В.М. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1206
Ламачэўскi А. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1210
Нiкоцiн [I.А.] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1213
Масолаў [А.М.] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1214
«Успамiны» Эдварда Вайнiловiча . . . . . . . . . . . . . . . . 1216
Публiкацыi матэрыялаў Лiтоўскай метрыкi 1236
Першы Лiтоўскi Статут (з гiсторыi знаходак рукапiсаў i
iх вывучэння) 1252
Пасляваенныя публiкацыi крынiц па гiсторыi Беларусi
ў Беларусi (канспект даклада на сектары, 16.Х.1984 г.) 1273
Шляхi вялi праз Беларусь (Рэц. на кн.: Грыцкевiч В.,
Мальдзiс А. Шляхi вялi праз Беларусь. Мiнск, 1980) 1279
Геаграфiчны паказальнiк 1282
Iменны паказальнiк 1317
