Анатацыя
Латышонак, А.
Нацыянальнасьць — Беларус / Алег Латышонак; навук. рэд. Аляксандр Пашкевіч. — 3-е выд., папраўленае і дапоўненае. — Смаленск: Інбелкульт, 2017. — 720 с. ISBN 978-5-00076-036-9
У кнізе беларускага гісторыка зь Беластоку сабраныя пад адной вокладкай асноўныя напісаныя ім творы, датычныя розных пытаньняў беларускай гісторыі ад сівой старажытнасьці і амаль да нашых дзён. Як адзначае сам аўтар у прадмове, яму здаўна не давала спакою пытаньне “Адкуль пайшла беларуская зямля?”, і ў большасьці тэкстаў з гэтага выданьня ён імкнецца даць на яго адказ. Большую частку аб’ёму кнігі займае фундамэнтальная праца “Ад белых русінаў да беларусаў: ля вытокаў беларускай нацыянальнай ідэі”, якая была габілітацыйнай працай аўтара, выйшла друкам па-польску ў 2007 годзе і ўпершыню перадрукоўваецца па-беларуску ў гэтым выданьні. Рэшту кнігі склалі разнастайныя паводле аб’ёму і жанру артыкулы, прысьвечаныя нарманскаму фактару ў старажытнай гісторыі Беларусі, асобным аспэктам беларускай гісторыі падчас яе знаходжаньня ў складзе Вялікага Княства Літоўскага, зараджэньню ўсьвядомленай беларускай ідэі ў ХІХ ст., некаторым праблемам яе далейшага разьвіцьця і г. д.
ЗМЕСТ
Слова да беларускага чытача………………………………………………………………………………….. 10
I. Полацак і прышэльцы “з-за мора”
Нарманы ў гісторыі Беларусі………………………………………………………………………………….. 16
“Сага” пра Рогвалада. Да нарманскага паходжаньня Рагвалода……………………………… 22
Saxo Grammaticus, легендарныя паходы датчанаў па Дзьвіне
ў ІХ стагодзьдзі і пачаткі Полацкага княства……………………………………………………… 32
Самая незвычайная кніжка пра гісторыю Беларусі, якую я прачытаў……………………… 46
Новая знаходка пра Ўсяслава Чарадзея………………………………………………………………….. 48
Уладзімер Валадаравіч Менскі — Rex Woldemar…………………………………………………….. 49
Iben Fonnesberg-Schmidt, Papieże i krucjaty bałtyckie 1147—1254,
Warszawa, 2009, ss. 264………………………………………………………………………………………. 51
II. Нараджэньне Белай Русі
Ці ў XI стагодзьдзі былі ўжо беларусы?…………………………………………………………………… 60
Калі ўзьнікла Беларусь?…………………………………………………………………………………………. 62
Ад белых русінаў да беларусаў: ля вытокаў беларускай нацыянальнай ідэі……………… 64
Уступ ……………………………………………………………………………………………………………… 64
Разьдзел І. Сярэднявечныя згадкі пра “Белую Русь” і “белых русінаў”………………. 70
Гісторыкі і мовазнаўцы пра паходжаньне назвы “Белая Русь”………………………. 70
Першыя згадкі пра “Белую Русь” і “белых русінаў”
у “Апісаньні земляў” і “Жыцьці сьв. Кінгі”……………………………………………………. 76
“Зямля белых русінаў” у Дубніцкай хроніцы…………………………………………………. 88
“Белыя русіны” ў вершах Пэтэра Зухэнвірта………………………………………………… 89
“Чорныя русіны” і “белыя русіны” ў хроніках Генрыха зь Мюгельну…………….. 91
“Белая Русь” у хроніцы Яна з Чарнкава………………………………………………………… 92
“Белая Русь” і “белыя русіны” ў карэспандэнцыі
вялікіх магістраў крыжацкага ордэну…………………………………………………….. 93
Першая руская трыяда: “сапраўдныя, белыя і чырвоныя русіны”
ў хроніцы Канстанцкага сабору Ульрыха Рыхенталя……………………………… 96
Клясычная каляровая трыяда — “Белая Русь”, “Чорная”
і “Чырвоная” — на мапе сьвету Фра Маўра………………………………………….. 101
Першыя згадкі пра “Белую Русь” у літаратуры на рускай мове……………………. 102
Разьдзел ІІ. Польскія пісьменьнікі пра “Белую Русь”……………………………………….. 114
Разьдзел ІІІ. Ад “Літвы і Русі” да “Літвы і Белай Русі”……………………………………. 137
Геаграфічна–гістарычныя рэгіёны Вялікага Княства Літоўскага
ў вачах тубыльцаў у ХVІ — пачатку ХVІІ ст…………………………………………. 137
“Ліцьвіны” і “русіны”, “літва” і “русь”………………………………………………………… 146
Першы “беларус”. Саламон Рысінскі…………………………………………………………… 151
Русіны пра “Белую Русь”. Канец XVI — сярэдзіна XVII ст…………………………… 156
Нацыянальная самасьвядомасьць жыхароў “Літвы і Белай Русі”………………… 165
Разьдзел IV. “Белая Русь”, “Малая Русь” і “Вялікая Русь”……………………………….. 176
“Белая Русь” і “беларусцы” ў маскоўскім пісьменстве………………………………….. 176
“Малая Русь”, ці “Малая Расія”…………………………………………………………………… 183
Белая Русь падчас паўстаньня Хмяльніцкага……………………………………………….. 197
Разьдзел V. Час беларускіх палкоўнікаў 1654—1667………………………………………….. 203
Беларускі палкоўнік Канстанцін Паклонскі…………………………………………………. 203
Афіцыйнае прыняцьце царом тытулу “гасудара Белай Расіі”
і палітычныя вынікі гэтага кроку…………………………………………………………. 214
Беларускія палкоўнікі Іван Нячай і Дзяніс Мурашка…………………………………… 219
“Белая Русь” у пэрыяд Маскоўскай вайны і швэдзкага “патопу”…………………. 224
Разьдзел VI. Стагодзьдзе пасьля катастрофы……………………………………………………. 235
Разьдзел VII. Белая Русь — край без гісторыі…………………………………………………… 257
Заканчэньне…………………………………………………………………………………………………….. 285
Бібліяграфія…………………………………………………………………………………………………….. 291
Пералік скарачэньняў………………………………………………………………………………………. 305
Ідэнтыфікацыя асобы fratris Vaislani з “Апісаньня земляў”…………………………………… 306
Крэва — Верх — Белая Русь…………………………………………………………………………………. 309
Яахім Флёрскі, Гог зь зямлі Магог і Белая Русь…………………………………………………….. 316
Дзяржаўныя карані Рэспублікі Беларусь………………………………………………………………. 331
Дзьве душы нацыі………………………………………………………………………………………………… 335
III. У Эўрапейскай Сарматыі
Марныя высілкі акадэмічных гісторыкаў……………………………………………………………… 340
Раньнесярэднявечнае Гарадзенскае княства ў гістарыяграфіі
апошняга дваццацігодзьдзя……………………………………………………………………………… 359
Берасьцейска-Драгічынская зямля ў Х—ХІІІ стст.
у сьвятле апошніх дасьледаваньняў………………………………………………………………….. 371
Фантастычная імпэрыя…………………………………………………………………………………………. 380
Студэнты зь Вялікага Княства Літоўскага перад рэктарскім судом
Кракаўскага ўнівэрсытэту ў 1469—1536 гг……………………………………………………….. 387
Палямон. Коды легенды……………………………………………………………………………………….. 392
Легенда……………………………………………………………………………………………………………. 392
Першы код………………………………………………………………………………………………………. 393
Важнае “воспак”………………………………………………………………………………………………. 393
Рука Гаштаўта…………………………………………………………………………………………………. 394
Палямон жыў у Турцыі……………………………………………………………………………………. 396
Геній маніпуляцыі…………………………………………………………………………………………… 397
Жамойцкая небыліца……………………………………………………………………………………….. 398
Вугорска–беларускія дачыненьні Сярэднявечча і раньняга Новага часу ………………… 400
Кальман, вугорскі “кароль белых русінаў”……………………………………………………….. 402
Лаяш Вялікі на “зямлі белых русінаў”……………………………………………………………… 405
Падвоены Крыж — вугорскі знак беларускіх нацыяналістаў?…………………………… 407
Радноцкі дагавор 1656 г…………………………………………………………………………………… 408
Сьвяты Амэрык Вугорскі — сапраўдны патрон Горадні?………………………………………. 411
Войны Літвы з Масквой у пачатку XVI ст. як фактар зьменаў этнічнай
ідэнтыфікацыі ва Ўсходняй Эўропе………………………………………………………………….. 417
IV. Фармаваньне беларускай мадэрнай нацыі
Да пэрыядызацыі гісторыі Беларусі ў эпоху мадэрнізацыі……………………………………. 430
Ад гісторыі Вялікага Княства Літоўскага да гісторыі Беларусі………………………………. 442
Беларускае Асьветніцтва………………………………………………………………………………………. 449
Унія і беларускі нацыянальны рух зь сярэдзіны ХVІІІ
да сярэдзіны ХХ стагодзьдзя…………………………………………………………………………….. 457
Наш Касьцюшка слаўны быў………………………………………………………………………………… 469
Народзіны беларускай нацыянальнай ідэі…………………………………………………………….. 472
Беларуская нацыянальная ідэя…………………………………………………………………………….. 477
Напачатку было слова…………………………………………………………………………………………… 482
Eugeniusz Mironowicz. Białorusini w Polsce, 1944—1949. Warszawa, 1993. S. 219. ….. 491
Міт літаратурных пачынальнікаў…………………………………………………………………………. 495
Гутарка “царкоўнага старасты Янкі” зь “Яськам, гаспадаром з–пад Вільні” …………. 501
Разсказы на бјлорусскомъ нарјчіи…………………………………………………………………… 507
Кто булы наши найдавнійшіи диды и якая ихъ була доля до Уніи?………………. 507
Ци добре мы зробили, покинувши Унію?……………………………………………………… 511
Великая помылка нашихъ Бјлоруссовъ……………………………………………………….. 513
Розмова на цментари старосты Янка зъ братчикомъ Хвэдосемъ…………………… 514
Сказка не сказка, быль ня быль, але такъ бываиць………………………………………. 516
У Вайской на 200-ю гадавіну з дня нараджэньня Плакіда Янкоўскага…………………… 518
Краёвасьць і “западноруссизм”. Ідэалягізаваная тутэйшасьць………………………………. 521
Міт “тутэйшых”……………………………………………………………………………………………………. 525
Беларускае пытаньне ў пэрыяд “пасьлясевастопальскай вясны”
і паўстаньня 1863—1864 гг………………………………………………………………………………. 534
Паўстаньне 1863—1864 гг. у Беларусі ў кантэксьце міжнароднай палітыкі
Выпадак палкоўніка Аляксандра Лянкевіча “Ландэра”……………………………………. 540
Паўстанцы,
партызаны…………………………………………………………………………………………
545
Нацыянальнасьць Мацея Бурачка………………………………………………………………………… 547
Герман Брэгер, Хацюхова Гісторыя невялікага паселішча,
выд. “Беларускі кнігазбор”. Мінск, 2001, с. 240………………………………………………… 551
Іпаліт Краскоўскі — “западнорусский” пісьменьнік зь Беласточчыны…………………… 552
Краскоўскія, або Вячэрнія размовы на плябані ў Дубічах–Царкоўных
на пачатку XX стагодзьдзя……………………………………………………………………………….. 554
Бежанства ……………………………………………………………………………………………………………. 556
Радзівіл з Завішаў (Красінская) Марыя Магдалена (1861—1945) ………………………….. 557
Jerzy Turonek, Wacław Iwanowski i odrodzenie Białorusi, Warszawa 1992,
Warszawska Oficyna Wydawnicza “Gryf”, Instytut Historii PAN, ss. 160……………… 560
Беларусы
і масоны………………………………………………………………………………………………..
564
Беларускія палітыкі і пратэстанты. ……………………………………………………………………… 569
Дзеткі з Плюціч……………………………………………………………………………………………………. 573
Пакаленьне,
якога
ня стала……………………………………………………………………………………
575
Як прафэсар Судал адкрыў Амэрыку…………………………………………………………………….. 577
Верасень нязгоды…………………………………………………………………………………………………. 579
Jan Zaprudnik, Belarus: At a Crossroads in History, Boulder —
San Francisco — Oxford 1993. ………………………………………………………………………….. 581
Гісторыя Беларусі ў дэмаграфіі…………………………………………………………………………….. 583
Мікола Ермаловіч (1921—2000)…………………………………………………………………………….. 586
Краіна Беларусь існуе з XVI стагодзьдзя……………………………………………………………….. 588
Лёс нацыі ня можа залежаць ад аднаго чалавека…………………………………………………… 596
Мой рэйтынг эўрапейскіх нацыяў на пачатку XXI стагодзьдзя……………………………… 599
V. Цывілізацыя і геапалітыка
Беларускі нацыяналізм і сутыкненьне цывілізацыяў…………………………………………….. 620
Гантынгтан, правераны часам. Беларусь і постсавецкія краіны
ў канфлікце цывілізацыяў……………………………………………………………………………….. 628
Польскі Туран: Беларусь, Літва і Ўкраіна ў поглядах Фэлікса Канэчнага………………. 634
Геапалітыка праваслаўя……………………………………………………………………………………….. 650
Беларуска-польская дзяржаўная мяжа ў сьвятле цывілізацыйных тэорыяў…………… 652
Доўгае вяртаньне ў Полацак…………………………………………………………………………………. 668
Іменны паказьнік …………………………………………………………………………………………………. 672
Геаграфічны паказьнік ………………………………………………………………………………………… 699
