Анатацыя
332 c., 14 аркушаў ілюстрацый
У выданне ўвайшлі: музыказнаўчыя працы Міколы Равенскага, архіўныя дакументы, датычныя жыцця славутага кампазітара, водгукі сучаснікаў і даследчыкаў, а таксама поўны каталог музычных твораў.
Уступнае слова. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Творчасць Міколы Равенскага, пададзеная ў “Зборы твораў” . . . . . . . . . .12
РАЗДЗЕЛ I
Музыказнаўчыя працы Міколы Равенскага
Гармонізаваньне беларускіх народных песень маскоўскімі композытарамі . . . . . . . 24
Пра зборнік песень, які выдрукаваны на Беларусі для дзяцей
дашкольнага ўзросту. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Асаблівасьці беларускай народнай песьні. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Аб працы над опэрай “Браніслава”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
[Матар’ялы, якія тычацца працы над опэрай “Браніслава”]. . . . . . . . . . . . . . . 68
Элемэнтарная тэорыя сьпеву і пастаноўкі голасу. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Школа сьпяваньня . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
РАЗДЗЕЛ II
Жыццяпіс Міколы Равенскага паводле архіўных дакументаў,
паведамленняў прэсы, сведчання сучаснікаў
1. М. Равенскі. Жыцьцяпіс. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
2. Запіс аб шлюбе Якуба Люцына Равенскага і Тэклі Мармыль
у Свята-Пакроўскай праваслаўнай царкве в. Капланцы
Ігуменскага пав. Менскай губ. за 25.10.1881 г.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
3. Копія пасведчання за 24.04.1909 г. аб вайсковай павіннасці
псаломніка М. Равенскага. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
4. Заява М. Равенскага ў Беларускую школьную раду Меншчыны
за 15.11.1919 г. з проcьбай даць яму месца настаўніка спеваў
ў 15-й пачатковай школе г. Менска . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
5. Пратакол агульнага сходу сябраў Беларускага работніцкага клубу
ў Менску за 16.01.1921 г. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
6. Спіс штатных супрацоўнікаў Беларускага работніцкага клуба,
пададзены на атрыманне заробку ў Народны камісарыят асветы БССР
за лістапад 1920 г. – студзень 1921 г. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
7. Спіс удзельнікаў хору пры Беларускім работніцкім клубе
пад кіраўніцтвам М. Равенскага. 1921 г. 86
8. Праект абвесткі ўрачыстага вечара ў гонар Янкі Купалы,
запланаванага на 01.04.1921 г. у Беларускім работніцкім клубе,
пададзены 31.03.1921 г. у Рэпертуарную камісію БССР. . . . . . . . . . . . . . . 88
9. Інфармацыя пра Вечар беларускай народнай песьні, арганізаваны
Менскім таварыствам гісторыі і старажытнасцяў 25.05.1921 г.,
на якім адбылося выступленне хору пад кіраўніцтвам М. Равенскага
і абмеркаванне ягонай творчасці сярод сябраў таварыства, за 25.05.1921 г. . . . . . . 89
10. Спіс штатных супрацоўнікаў Беларускага работніцкага клуба ў Менску,
пададзены для атрымання заробку працаўнікамі за чэрвень 1921 г. 90
11. Справаздача за 04.06.1921 г. аб Беларускіх лектарска-інструктарскіх
і настаўніцкіх курсах, адчыненых у Менску ў сьнежні 1920 года . . . . . . . . . . 91
12. Зацемка Сачуна пра беларускі хор М. Равенскага з газеты
“Савецкая Беларусь” за 12.06.1921 г. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
13. Асабовы склад Акадэмічнага цэнтра Народнага сакратарыята асветы БССР. 1921 г. . 94
14. Распараджэнне кіраўніцтва Акадэмічнага цэнтра Народнага камісарыята
асветы БССР Аб’яднанаму спажывецкаму таварыству (ЕПО) за 12.08.1921 г.
аб выдачы сябрам Экспедыцыі па вывучэнні беларускай народнай творчасці
акадэмічных пайкоў для навукова-даследчай працы ў Слуцкім павеце 96
15. Паведамленне Акадэмічнага цэнтра Народнага камісарыята асветы БССР
сябрам Экспедыцыі па вывучэнні беларускай народнай творчасці за 13.08.1921 г.
з прапановай выехаць для працы ў Слуцкі павет да 20.08.1921 г.. . . . . . . . . . . 97
16. Пасведчанне Акадэмічнага цэнтра Народнага камісарыята асветы БССР
сябру Экспедыцыі па вывучэнні беларускай народнай творчасці М. Равенскаму
за 13.08.1921 г. у тым, што ён выпраўляецца ў Слуцкі павет. . . . . . . . . . . . . 98
17. Пратакол паседжання Праўлення Беларускага работніцкага клуба за 15.08.1921 г. 99
18. Спіс сябраў Экспедыцыі па вывучэнні беларускай народнай творчасці
пры Акадэмічным цэнтры Народнага камісарыята асветы БССР за 02.09.1921 г. 100
19. Копія пасведчання супрацоўніка Акадэмічнага цэнтра Народнага камісарыята
асветы БССР М. Равенскага за 03.09.1921 г. . . . . . . . . . . . . . . . . . .101
20. Патрабавальная ведамасць на выплату авансу супрацоўнікам Акадэмічнага
цэнтра Народнага камісарыята асветы БССР за кастрычнік 1921 г.. . . . . . . . . 102
21. Асабовая картка супрацоўніка Акадэмічнага цэнтра Народнага камісарыята
асветы БССР М. Равенскага за 23.11.1921 г. 103
22. Паведамленне кіраўніцтва Менскай акадэмічнай савецкай школы 2-й ступені
No 11 за 26.11.1921 Аддзелу адзінай працоўнай школы Народнага камісарыята
асветы БССР аб прызначэнні М. Равенскага выкладчыкам спеваў дадзенай
навучальнай установы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104
23. Праект праграмы канцэрта Беларускага народнага хору пад кіраўніцтвам
М. Равенскага ў Беларускім работніцкім клубе на 02.12.1921 г., пададзены
на зацверджанне ў Рэпертуарную камісію БССР 01.12.1921 г.. . . . . . . . . . . 105
24. Запросіны кіраўніку Інбелкульта Сцяпану Некрашэвічу, наркаму асветы БССР
Усеваладу Ігнатоўскаму, Язэпу Каранеўскаму ды іншым супрацоўнікам Народнага
камісарыята асветы БССР на ўрачыстае святкаванне гадавіны працы хору
Міколы Равенскага, якое мела адбыцца 02.12.1921 г.. . . . . . . . . . . . . . . 107
25. Спіс сябраў Беларускага работніцкага клуба ў Менску ў 1921–1922 гг. . . . . . . .108
26. Даклад сябра Экспедыцыі па вывучэнні беларускай народнай творчасці М. Равенскага
ў Акадэмічны цэнтр Народнага камісарыята асветы БССР за 09.12.1921 г. . . . . .109
27. Вытрымкі з пратаколу сходу Праўлення Беларускага работніцкага клуба
за 26.12.1921 г.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
28. Заява сакратара Беларускіх 9-месячных лектарскіх курсаў Тодара Апацёнка
народнаму камісару асветы БССР Усеваладу Ігнатоўскаму за 27.03.1922 г. . . . . .111
29. Праект абвесткі канцэртнага вечара ў Беларускім работніцкім клубе на 22.04.1922 г.
з удзелам хору М. Равенскага, пададзены 20.04.1922 г. у аддзел вайсковай цэнзуры
Заходняй вайсковай акругі і ў Рэпертуарную камісію БССР 112
30. Патрабавальная ведамасць на выплату утрымання супрацоўнікам Акадэмічнага
цэнтра Народнага камісарыята асветы БССР за верасень–кастрычнік 1922 г.,
якія былі звольненыя па скарачэнні штатаў у колькасці 48 чалавек па чатырох
установах. Верасень 1922 г. 113
31. Копія асабовай карткі вайсковага ўліку М. Равенскага. Травень 1923 г. . . . . . . .114
32. Рапарт загадчыка Менскай школы сляпых П. Захарава ў Аддзел прававой абароны
Народнага камісарыята асветы БССР за 17.07.1923 г. з прапановай звольніць
з названай навучальнай установы настаўніка спеваў М. Равенскага . . . . . . . .116
33. Тэлефанаграма Кіраўніцтва справаў Цэнтрвыканкама БССР у Народны камісарыят
асветы БССР за 13.08.1923 г.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
34. Запіска паўнамоцнага прадстаўніка БССР у Маскве Міхася Мароза кіраўніку
Беларускага акадэмічнага тэатра Уладзіміру Тэраўскаму за 03.09.1923 г. у справе
правядзення развітальнай вечарыны з нагоды ад’езду трупы і хору БДАТ у Менск . .118
35. Хадайніцтва дырэкцыі Беларускага дзяржаўнага акадэмічнага тэатра
перад Народным камісарыятам асветы БССР у сувязі з выправаю М. Равенскага
ў Маскоўскую кансерваторыю за 18.09.1923 г.. . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
36. Творчая характарыстыка М. Равенскага кампазітарам Якавам Прохаравым.
Верасень 1923 г.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
37. Ліст народнага камісара асветы БССР у Паўнамоцнае прадстаўніцтва Савецкай
Беларусі ў Маскве з хадайніцтвам паспрыяць М. Равенскаму ў паступленні
ў Маскоўскую дзяржаўную кансерваторыю. Верасень 1923 г. . . . . . . . . . . .121
38. Інфармацыя пра М. Равенскага ў часопісе “Узвышша”, No 7-8 за 1923 г.,
у рубрыцы “Хроніка” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122
39. Вытрымка з зацемкі “Беларуская песьня і музыка”, апублікаванай
у газеце “Савецкая Беларусь” за 26.09.1923 г.. . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
40. Вытрымка з зацемкі за подпісам П. С. “Ад кустарніцтва да мастацкай творчасьці.
(Навейшы этап разьвіцьця беларускай народнай мэлёдыі)”, апублікаванай у газеце
“Савецкая Беларусь” за 09.10.1923 г. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124
41. Зварот Базіснага кніжнага складу Дзяржаўнага выдавецтва Беларусі ў Народны
камісарыят асветы БССР за 18.12.1925 г. з просьбай даць дазвол на адпраўку
Славянскаму інстытуту пры Берлінскім універсітэце кніг па беларусазнаўстве,
мастацкай літаратуры, мастацтве і фальклоры 125
42. Інфармацыя пра М. Равенскага ў часопісе “Узвышша”, No 7 за 1927 г.,
у рубрыцы “Хроніка” 126
43. Вытрымка з зацемкі “Пасынкава доля”, апублікаванай у газеце “Савецкая Беларусь”
за 25.10.1928 г.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
44. Вытрымка з зацемкі М. І. Ніскевіча “Карэспандэнцыя аб зьбіраньні і популярызацыі
беларускіх народных песень”, апублікаванай у газеце “Савецкая Беларусь”
за 13.01.1929 г.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
45. Каштарыс на выплату стыпендый студэнтам маскоўскіх вышэйшых
навучальных устаноў, выхадцам з Беларусі, накіраваным на вучобу ў Маскву
Народным камісарыятам асветы БССР. Лістапад 1929 г. . . . . . . . . . . . . .129
46. Пасведчанне аб заканчэнні Маскоўскай дзяржаўнай кансерваторыі, выдадзенае
М. Равенскаму 24.06.1930 г. 130
47. Вытрымка з артыкула Юльяна Дрэйзіна “Аўтаномная секцыя кампазітараў БССР”,
апублікаванага ў газеце “Літаратура і мастацтва” за 16.10.1934 г.. . . . . . . . . . 131
48. Складзены Галоўлітам БССР спіс літаратуры, выдадзенай у 1917–1935 гг.,
якую належала канфіскаваць з грамадскіх бібліятэк, навучальных устаноў
і кнігагандлёвай сеткі. 1935 г. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
49. Паведамленне пра пачатак дзейнасці Дзяржаўнай капэлы БССР, апублікаванае
ў газеце “Літаратура і мастацтва” за 17.02.1936 г. . . . . . . . . . . . . . . . .134
50. Ліст кампазітара М. Равенскага (Магілёў) сакратару ЦК КП(б)Б У. Маліну (Мінск)
за 14.04.1940 г.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
51. Адказ начальніка Кіраўніцтва па справах мастацтва пры СНК БССР А. Азірскага
за 26.07.1940 г. на запыт сакратара ЦК КП(б)Б У. Маліна наконт ліста кампазітара
М. Равенскага за 14.07.1940 г. 137
52. Адказ загадчыка Сектара культуры і мастацтва ЦК КП(б)Б А. Аблавацкай
за 17.08.1940 г. кампазітару М. Равенскаму на ягоны ліст за 14.07.1940 г. 138
53. Вытрымка са спісу супрацоўнікаў Менскага ваеннага тэатра ды іх сямейнікаў
за 09.08.1941 г. на права атрымання харчовых і прамысловых картак Менскай
гарадской управы за жнівень 1941 г.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
54. Анкетныя звесткі пра М. Равенскага, удзельніка Менскага сімфанічнага аркестра
пры мясцовым гарадскім тэатры за 1942 г. 140
55. Копія запрашэння для супрацоўнікаў Менскага акруговага камісарыята і праграма
музычнага ранішніка беларускай песні, што меў адбыцца 19.07.1942 г. а 12-й гадзіне
ў кінатэатры “Радзіма”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
56. Інфармацыя пра ўдзельніка Менскага сімфанічнага аркестра пры Менскім гарадскім
тэатры М. Равенскага, аўтара песні “Ой ня стой, каліна”, які працаваў пры згаданай
установе ад 09.08.1941 г. да 10.12.1942 г.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
57. Вытрымка з загаду No 14 кіраўніка вайсковых спраў Беларускай Цэнтральнай Рады
палкоўніка Кастуся Езавітава за 15.12.1944 г.. . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
58. Вытрымка з загаду No 32 кіраўніка вайсковых спраў Беларускай Цэнтральнай Рады
палкоўніка Кастуся Езавітава за 01.02.1945 г.. . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
59. М. Равенскі. Запавет у альбом часопіса “Наперад!”. 30.12.1947 г.. . . . . . . . . . 145
60. Паштоўка Алеся Карповіча да М. Равенскага (Лювэн, Бельгія) з прывітаннем з нагоды
святкавання Дня Волі. 1951 г.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
61. Паштоўка М. Равенскага (Лювэн, Бельгія) да Апалоніі і Лявона Савёнкаў (Нью-Ёрк,
ЗША) з віншаваннем з нагоды святкавання праваслаўнага Вялікадня 1951 г.. . . . . 147
62. Інтэрв’ю а. Чэслава Сіповіча з М. Равенскім, запісанае вясною 1951 г. і апублікаванае
ў Лондане ў жніўні 1951 г. 148
63. Паштоўка М. Равенскага (Лювэн, Бельгія) да Апалоніі і Лявона Савёнкаў (Нью-Ёрк,
ЗША) з віншаваннем з нагоды святкавання праваслаўных Калядаў і Новага 1952 года.
Снежань 1951 г. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149
64. Паштоўка М. Равенскага (Лювэн, Бельгія) да Апалоніі і Лявона Савёнкаў (Нью-Ёрк,
ЗША) з віншаваннем з нагоды святкавання Новага 1953 года. Снежань 1952 г. . . . . 150
65. Вытрымкі з кнігі Алеся Вініцкага “Матар’ялы да гісторыі беларускай эміграцыі
ў Нямеччыне ў 1939–1951 гадох”. Менск: Тэхналогія, 1994 . . . . . . . . . . . .151
66. Вытрымкі з “Дзёньніка” Янкі Запрудніка. Лістапад 1950 г. – люты 1953 г.. . . . . . . 154
67. Вытрымкі з “Справаздачы” Васіля Шчэцькі. Лістапад 1950 г. – сакавік 1953 г.. . . . . 156
68. З ліста Барыса Рагулі (Бельгія) да Янкі Запрудніка (ЗША). 10.03.1953 г. 161
69. Акт прыйма–перадачы рэчаў нябожчыка прафесара М. Равенскага Студэнцкаму
Згуртаванню (Лювэн, Бельгія) і пляменніцы прафесара М. Равенскага доктару
Тацяне Руткоўскай (Саўтгэмптан, Ангельшчына). 14.03.1953 г.. . . . . . . . . . . 162
70. П. Сыч. Замоўкла Ліра. Скромны вянок на магілу вялікага мастака. 12.03.1953 г. 165
71. Фрагмент з ліста Васіля Шчэцькі (Бельгія) да Янкі Запрудніка (ЗША) за 31.03.1953 г. .166
72. З ліста Міхася Тулейкі (Бельгія) да Янкі Запрудніка (ЗША) за 21.07.1953 г.. . . . . . 167
73. Зацемка Янкі Запрудніка на ўгодкі смерці М. Равенскага. Сакавік 1954 г. . . . . . .168
74. У. С. Мікола Равенскі. У другую гадавіну сьмерці. 1955 г. . . . . . . . . . . . . .169
75. Рэпартаж Ул. Сьцяблевіча “Падвойная ўрачыстасьць у Лювэне”
у газеце “Бацькаўшчына” (Мюнхен). Снежань 1960 г.. . . . . . . . . . . . . . . 171
76. Я. Запруднік. Памяці Міколы Равенскага. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
77. В. Т. Ушанаваньне памяці 174
РАЗДЗЕЛ III
Матэрыялы пра жыццё і творчасць Міколы Равенскага
Уладзімер Дубоўка. Беларускі композытар Мікола Равенскі . . . . . . . . . . . . .176
Алесь Карповіч. Апошні твор Міколы Равенскага 183
Ліставанне Янкі Запрудніка з Алесем Карповічам і Антонам Адамовічам. . . . . . . . 186
Уладзімер Глыбінны. Да гісторыі першае беларускае опэры (фрагмент) 189
Прадмова беларускага выдавецтва “Наперад” да зборніка музычных твораў
М. Равенскага, выданне якога рыхтавалася ў 1953 г. . . . . . . . . . . . . . .196
Алесь Карповіч. Прадмова да зборніка музычных твораў Міколы Равенскага,
выдадзенага ў Лювэне 197
Мікола Куліковіч. Беларуская савецкая опэра (фрагмент) . . . . . . . . . . . . . .199
Уладзімер Немановіч. На службе мастацтва й ідэі . . . . . . . . . . . . . . . . .200
Антон Адамовіч. Лірнік краіны ветлай: З успамінаў пра Міколу Равенскага 204
Зора Кіпель. “Магутны Божа” – упершыню. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
Вітаўт Кіпель. Мамэнты з жыцьця Міколы Равенскага . . . . . . . . . . . . . . .219
Вольга Равенская-Аляксеенка. Згадкі пра Міколу Равенскага. . . . . . . . . . . . . 222
Ніна Равінская. А маці спявала песні Равенскага… (фрагмент гутаркі
Вольгі Наважылавай з пляменніцай кампазітара). . . . . . . . . . . . . . . . 225
Янка Запруднік. Мікола Равенскі (З кн.: Дванаццатка. Дакумэнтальная аповесьць
пра дванаццацёх беларускіх хлапцоў у Нямеццыне, Вялікабрытаніі й Бэльгіі
(фрагменты кнігі) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .226
Сяргей Ясень. Заміж вянка. На магілу Дарагога М. Равенскага 226
Язэп Гладкі. Ад укладальніка (прадмова да зборніка народных песень “Дудар”). . . . . 227
Ян Максімюк. Мікола Равенскі. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
Уладзімір Мароз. Нонканфармізм Міколы Равенскага. . . . . . . . . . . . . . . . 229
Уладзімір Мароз. Успамін пра Міколу Равенскага. . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
Вітаўт Мартыненка. Рознабаковы партрэт. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
Алесь Марціновіч. Беларусі – “ціхой і ветлай”. Кампазітар М. Равенскі:
старонкі жыцця і творчасці . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .235
Анатоль Мяльгуй. Кампазітар, які даў Беларусі гімн: Міколу Равенскаму – 115 241
РАЗДЗЕЛ IV
Дадатак
Хранаграфія жыцця Міколы Равенскага. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
Бібліяграфія . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .246
Публікацыі М. Равенскага. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
Літаратура пра М. Равенскага 246
Дыскаграфія 249
Асобныя нотныя выданні і зборнікі, дзе змешчаны творы кампазітара 251
Аўтаграфічныя крыніцы твораў . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .255
Асноўныя месцы захавання аўтографаў, рукапісаў і выданняў твораў 257
Каталог музычных твораў М. Равенскага . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .260
Творы для фартэпіяна 260
Вакальныя творы 260
Літургічныя творы 261
Харавыя творы ў суправаджэнні фартэпіяна. . . . . . . . . . . . . . . . . . 262
Творы на вершы беларускіх паэтаў. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
Беларускія народныя песні. Збор 1921–1949 гг.. . . . . . . . . . . . . . . . . 270
Творы беларускіх кампазітараў, апрацаваныя М. Равенскім. . . . . . . . . . . . 298
Беларускія народныя песні са збораў іншых кампазітараў. З бібліятэкі М. Равенскага. 300
Творы М. Равенскага, не выяўленыя на момант выдання “Збору твораў” 301
Паказальнік імёнаў . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .306
